Những tư duy sai lầm khi khởi nghiệp blockchain

Khởi nghiệp blockchain đang trở thành lựa chọn hấp dẫn trong thời đại số hóa và phi tập trung. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu đúng và đủ về lĩnh vực này. Rất nhiều startup thất bại không phải vì công nghệ, mà vì tư duy sai lệch từ lúc bắt đầu. Bài viết này sẽ giúp bạn bóc tách từng lớp hiểu lầm phổ biến khi bước chân vào thế giới Web3 và blockchain – từ kỳ vọng lợi nhuận, mô hình token đến đội ngũ, cộng đồng và định hướng phát triển.

Trong bối cảnh thị trường tiền mã hóa liên tục biến động, nhiều người cho rằng blockchain là “mỏ vàng” chỉ cần khai thác đúng lúc. Nhưng thực tế không đơn giản như vậy. Những hiểu lầm phổ biến trong tư duy khởi nghiệp blockchain đang khiến hàng loạt dự án thất bại sau vài tháng ra mắt. Dưới đây là những tư duy sai lầm phổ biến mà bạn cần tránh nếu muốn đi đường dài.

Nghĩ rằng blockchain là con đường làm giàu nhanh

Tư duy “làm giàu nhanh” là một trong những cái bẫy tâm lý chết người đối với những người mới bước vào thị trường blockchain. Họ cho rằng chỉ cần phát hành token, lập trang web đơn giản, chạy quảng cáo và thu hút vốn là sẽ thành công. Thực tế, những mô hình như vậy chỉ tồn tại nhất thời và rất dễ bị đào thải.

Blockchain là một hệ sinh thái công nghệ phức tạp, đòi hỏi kiến thức sâu rộng, đội ngũ chuyên môn và thời gian xây dựng cộng đồng. Những người có tư duy ngắn hạn thường bỏ qua giá trị thực sự của sản phẩm, dẫn đến dự án thiếu chiều sâu và dễ sụp đổ khi không còn dòng tiền mới vào.

Lầm tưởng công nghệ blockchain tự tạo ra giá trị

Nhiều người nghĩ rằng chỉ cần gắn chữ “blockchain” vào sản phẩm là sẽ thu hút được sự quan tâm của nhà đầu tư. Điều này đúng… nhưng là vào năm 2017. Ngày nay, các quỹ đầu tư và cộng đồng đã tỉnh táo hơn rất nhiều. Công nghệ chỉ là phương tiện. Giá trị thật sự nằm ở giải pháp mà bạn cung cấp cho thị trường.

Ví dụ, một dự án DeFi không có nhu cầu thực tiễn, chỉ tạo ra token rồi xoay vòng thanh khoản sẽ sớm rơi vào trạng thái "chết lâm sàng". Blockchain không phải là thứ thần kỳ. Nếu không giải quyết được vấn đề thực tế, nó chỉ là công nghệ rỗng.

Tập trung quá mức vào token mà bỏ qua sản phẩm

Một lỗi kinh điển khác là: đổ toàn bộ nguồn lực vào việc thiết kế tokenomics, gây FOMO và đẩy giá token – trong khi sản phẩm thực tế chưa hoàn thiện. Tư duy này xuất phát từ mong muốn “bán giấc mơ” thay vì “xây sản phẩm”. Rất nhiều dự án gọi vốn hàng triệu USD chỉ bằng whitepaper và mô hình token, nhưng không có đội ngũ đủ năng lực thực thi.

Hậu quả là khi thị trường giảm nhiệt, token mất giá, cộng đồng mất niềm tin và dự án nhanh chóng tan rã. Một dự án blockchain bền vững cần phải đặt sản phẩm làm trung tâm, token chỉ là công cụ hỗ trợ phát triển hệ sinh thái chứ không phải mục đích cuối cùng.

Xem nhẹ việc xây dựng cộng đồng

Blockchain là cuộc chơi của cộng đồng. Dù bạn có công nghệ tốt đến đâu, nếu không có cộng đồng ủng hộ và sử dụng, dự án cũng khó phát triển. Tuy vậy, nhiều người khởi nghiệp lại xem nhẹ khâu xây dựng cộng đồng, cho rằng chỉ cần thuê KOLs, chạy ads là xong.

Cộng đồng blockchain không chỉ là người mua token, mà là những người đồng hành, hỗ trợ, phản hồi và thậm chí là góp phần phát triển dự án. Việc nuôi dưỡng cộng đồng cần sự chân thành, minh bạch và liên tục tương tác. Xem cộng đồng như "liều doping marketing" là sai lầm chết người.

Dựa quá nhiều vào xu hướng thay vì chiến lược dài hạn

Một số startup blockchain có xu hướng "đu trend" quá đà – NFT, metaverse, GameFi, SocialFi,… mà không hiểu rõ bản chất thị trường. Họ nghĩ rằng chạy theo trend sẽ giúp dự án được chú ý, gọi vốn dễ dàng. Nhưng hầu hết các dự án như vậy chết yểu sau vài tháng.

Trend có thể giúp tăng trưởng nhanh trong ngắn hạn, nhưng nếu không có chiến lược dài hạn, mô hình kinh doanh rõ ràng và tầm nhìn sản phẩm, dự án sẽ không thể đi xa. Cách tiếp cận bền vững là tìm hiểu rõ nhu cầu thị trường, xác định khách hàng mục tiêu và phát triển giải pháp thực tế.

Thiếu tư duy pháp lý và bảo mật

Blockchain là lĩnh vực nhạy cảm về mặt pháp lý. Việc không tuân thủ quy định hoặc bỏ qua yếu tố bảo mật có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như bị điều tra, bị sập sàn, mất toàn bộ tài sản,… Tuy vậy, nhiều founder chỉ tập trung gọi vốn mà không đầu tư vào legal và audit.

Một dự án uy tín cần minh bạch về pháp lý, có cố vấn luật, hợp đồng thông minh được audit kỹ lưỡng và bảo vệ người dùng. Đây không chỉ là yếu tố kỹ thuật mà còn là niềm tin – thứ tài sản quan trọng nhất trong Web3.

Không hiểu rõ bản chất “phi tập trung”

Một sai lầm phổ biến là: hiểu phi tập trung chỉ đơn giản là “không cần ai quản lý”. Điều này dẫn đến nhiều mô hình token “vô chủ”, không có roadmap rõ ràng, ai cũng có thể thay đổi hướng đi của dự án. Đây là công thức dẫn đến hỗn loạn.

Phi tập trung không có nghĩa là vô tổ chức. Ngược lại, nó đòi hỏi cơ chế governance rõ ràng, hệ thống vote minh bạch, DAO hoạt động hiệu quả và sự gắn kết của cộng đồng. Việc hiểu sai khái niệm này có thể khiến startup đánh mất phương hướng lẫn niềm tin người dùng.

Coi thường đội ngũ và kỹ năng thực thi

Không ít founder chỉ biết viết whitepaper hoặc pitch deck, nhưng lại không có kỹ năng thực thi. Họ thuê team outsource rẻ tiền, hoặc tuyển người thiếu kinh nghiệm trong Web3. Hậu quả là dự án bị chắp vá, sản phẩm ra chậm hoặc lỗi liên tục.

Trong blockchain, đội ngũ là yếu tố sống còn. Bạn cần người hiểu công nghệ, có kinh nghiệm sản phẩm, am hiểu cộng đồng và kỹ năng phát triển hệ sinh thái. Nếu đội ngũ không đủ mạnh, mọi ý tưởng chỉ nằm trên giấy.

Xây dựng mô hình “một chiều”, không có vòng lặp giá trị

Một số dự án chỉ thiết kế mô hình token một chiều: người dùng mua token – tiêu token – hết. Không có cơ chế khuyến khích tái sử dụng, tái tạo giá trị hoặc phát triển hệ sinh thái. Điều này dẫn đến tình trạng người dùng chỉ đến một lần và rút lui.

Vòng lặp giá trị (value loop) là yếu tố giúp dự án phát triển bền vững: mỗi hành động của người dùng tạo ra giá trị cho hệ sinh thái và đồng thời nhận lại lợi ích. Đây là lý do các dự án như Ethereum, Cosmos, Uniswap phát triển vững mạnh qua nhiều năm.

Kết luận

Khởi nghiệp blockchain là hành trình hấp dẫn nhưng cũng đầy thử thách. Công nghệ tiên tiến không thể thay thế tư duy đúng đắn, sản phẩm chất lượng và cộng đồng trung thành. Bằng việc tránh những sai lầm đã liệt kê ở trên, bạn có thể tăng cơ hội thành công và tạo ra một dự án blockchain bền vững.

Nếu bạn thật sự nghiêm túc với Web3, hãy bắt đầu từ việc học sâu, tư duy đúng và xây dựng một hệ sinh thái giá trị thật sự. Hãy để blockchain trở thành công cụ phục vụ con người – chứ không phải chiêu trò làm giàu chóng vánh.